Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleneşeli bir düzen değildir. Dostluk, toplum içre insanoğluın hakikat nasıl davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Doğruluk değeri nedeniyle, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene koyuvermek, sosyal hayatın gerçekleşmesini tedariklemek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin alınsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, muhakkak rast kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanoğluın gidiş ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her dem mümkündür. “İşte dostluk, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir yol, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-tabiat ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence şeşna kırmızıınmasıdır. Dostluk, adamlık seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine biraşkın rey ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanoğlu olarak belirten görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun partner iyiliğini tedariklemek için konulmuş olan ve umum gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın bütünüdür. Daha yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş sosyal yaşlakin düzenidir. Dostluk Lafız Manaı Dostluk kelimesi Arabi “adalet” kökünden hasılat ve adalet kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Fellahçda “adalet” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Yürek Kurumu’na nazaran dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk mealında da kullanılır. Fen Manaı Dostluk dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir tanılamam mimarilamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanılamamı ise: “Mukannen bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak dostluk, kendi içre asıl olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun zevat arası ilişkileri sermaye yer kısmına Özel Dostluk, zevat ile talih yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Anayasa Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku umum hukukunun mebdelıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu regülatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara iye olmasıdır. Dostluk kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun kıymet hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle kabil nitelikteki kül durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk yerında yapmış oldurım umum gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı lakinçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve içsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yapmış oldurımlar bu durumları çelmek yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve dünyalık cezaları; temel hukukunda siyasetten men, kısım metres; vergi hukukunda vergi ve gizliceçılık cezaları gibi daha bir dostluk dallarında daha bir yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasal görüşleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan dostluk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşlakin düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal hayatı düzenleyip insanoğluın amerikan barış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Tatbik Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun kılgısal amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum içre yaşayan insanoğluın, birbirleri ile kurmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanın mimarisından meydana gelen gereksinimlerinı alınlamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni hayatın asıl gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın saf mimarisına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına muvafık edinmek zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, ekonomik gerçeklere de kapalıdır; ekonomik yoksulluklara uymalı ve onları alınlamalıdır. 3. Doğruluk Dostluk bu fonksiyonu ile belirli bir organizasyon şeşna aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kesik tanılamamıyla adalet, “bir denklik düşüncesi”dir. “Doğruluk, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) edinmek üzere iki daha bir anlamda kullanılır. Doğruluk haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet mealında şahsi bir özelliği deyimler. Nefer her dem haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni harcamak yolunda geceli gündüzlü ve değmeselemez bir çaba gösterir. İşte bu gidiş ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mefhumı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk yerında hukuki kıymet olarak lafız konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Sosyete yürekindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini yürekeren kurallar külü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve takmak yerinde bulunduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü adalet mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran kâin, nesnel ve salt bir kıymet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini yürekerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; icap bulunan düzeni sahiplenmek, gerekse onu değmeseletirmeyi meşrulaştırmak yürekin her dem adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü adalet hukukta alınmıza müesses dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk mealında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, bulunan dostluk düzenlerinin namına muvafık olup olmadığı açısından bir kıymet ve kıymetlendirme ölçüsü evet. Yeniden bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yararlı ve menfi alınlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon denge içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Normal olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşlakin uyacak, hem de bu sosyal hayatın amerikan barış içre sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çkırmızıışacaktır.